بررسی شاخه‏ های نثر صوفیانه در عصر عباسی

نثر فنی که در ادب عربی سابقه­ای دیرینه دارد، با ظهور اسلام به جایگاه در خور وحتی برتر ازجایگاه شعر دست یافت؛ چرا که با نزول قرآن کریم و رواج تفسیر آن و نیز استماع حدیث نبوی، نثر و به تبع آن خطابه اهمیت یافت و به مرور شاخه­های آن متنوع شد. با ظهور جریان تصوف و رواج آن در جامعة اسلامی، بسیاری برای دفاع از مبانی فکری و عقیدتی و تشریح دیدگاه­های آن، زبان نثر را برگزیدند، زیرا به خاطر ظاهرآیه شریفة «والشُعراءُ یَتَّبًعُهم الغاوون.»[شعراء/224] چندان به شعر و شاعری رغبت نداشتند. از این رو بیشتر آثار متصوفه به زبان نثر نگاشته شد. از آنجا که نثر صوفیانه ظرف معانی عمیق عرفانی و احساسات لطیف آسمانی شد به مرورشاخه‌های آن، متعدد و متنوع گشت. به این ترتیب نثر صوفیانه‏ شامل شاخه‌هایی چون : نثر تعلیمی، رسائل، مواعظ و حکم، سیره مشایخ، حکایات و قصص، اقوال، ادعیه و مناجات، شطحیات و تفسیرهای صوفیانه و فرهنگ­های مصطلحات صوفیانه گردید.